روز جهانی مرد ؛ ۲۸ آبان (۱۹ نوامبر)

تاریخچه و پیدایش روز جهانی مرد

ریشه و آغاز رسمی روز جهانی مرد

ایده‌ی برگزاری روز جهانی مرد نخستین بار در دهه‌ی ۱۹۶۰ مطرح شد، اما به شکل رسمی در سال ۱۹۹۹ توسط دکتر “جروم تیلکسینگ” از دانشگاه وِست ایندیز در ترینیداد و توباگو پایه‌گذاری شد.
او این روز را به افتخار تولد پدرش و همچنین برای بزرگداشت مردانی انتخاب کرد که در جامعه نقشی مثبت و سازنده دارند.
از آن زمان تاکنون، روز جهانی مرد در بیش از ۸۰ کشور جهان گسترش یافته و به عنوان فرصتی برای تأمل درباره سلامت، ارزش و نقش مردان در جهان شناخته می‌شود.

دکتر تیلکسینگ معتقد بود که مردان نیز مانند زنان نیاز به توجه ویژه، حمایت روانی و فرصت برای گفت‌وگو درباره مشکلات خاص خود دارند — از فشارهای اقتصادی گرفته تا انتظارات فرهنگی. به همین دلیل، او تلاش کرد تا این روز نه به عنوان “جشن مردانگی”، بلکه به عنوان “روز آگاهی از مردان” شناخته شود.

چرا ۱۹ نوامبر (۲۸ آبان) انتخاب شد؟

تاریخ ۱۹ نوامبر (برابر با ۲۸ آبان در تقویم شمسی) به چند دلیل مهم انتخاب شد.
نخست، به احترام پدر دکتر تیلکسینگ که در همین روز متولد شده بود و برای او نمادی از مردانگی مسئولانه و خانواده‌دوستی محسوب می‌شد.
دوم، این تاریخ فاصله‌ای منطقی با روز جهانی زنان (۸ مارس) دارد تا هر دو جنس فرصت برابر برای دیده‌شدن در مباحث اجتماعی و فرهنگی داشته باشند.
سوم، سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با سلامت مردان، از جمله WHO و UNESCO، نیز از این انتخاب حمایت کردند تا بتوانند در ماه نوامبر کمپین‌های جهانی آگاهی‌بخشی در زمینه سلامت مردان برگزار کنند.

امروزه، بسیاری از کشورها در این روز، همایش‌ها، برنامه‌های فرهنگی و کارزارهای آموزشی برگزار می‌کنند تا اهمیت روز جهانی مرد را در موضوعاتی مانند سلامت روان، خودکشی، تبعیض شغلی و نقش مردان در خانواده برجسته کنند.

سازمان‌ها و کشورهای برگزارکننده اصلی

در حال حاضر، بیش از ۸۰ کشور از جمله بریتانیا، کانادا، استرالیا، هند، سنگاپور و ایران به شکل رسمی یا غیررسمی روز جهانی مرد را گرامی می‌دارند.
این رویداد توسط سازمان‌های غیردولتی، نهادهای آموزشی، وزارت‌خانه‌های سلامت و حتی شرکت‌های بزرگ برگزار می‌شود.

سازمان‌های جهانی همچون UNESCO و World Health Organization (WHO) از حامیان اصلی این روز هستند و هر سال موضوع مشخصی (Theme) برای آن تعیین می‌شود.
به عنوان مثال:

• در سال ۲۰۱۹: شعار «مردان و پسران مثبت»

• در سال ۲۰۲۱: «بهبود روابط و سلامت روان مردان»

• در سال ۲۰۲۴: «درک متقابل در خانواده‌ها و جامعه»

این کمپین‌ها تلاش می‌کنند تا با شکستن کلیشه‌های جنسیتی، تصویر تازه‌ای از مردانگی را به نمایش بگذارند — مردانی که قوی، مسئول، مهربان و آگاه‌اند.

هدف و پیام‌های روز جهانی مرد

ارتقاء سلامت مردان و آگاهی عمومی

یکی از اصلی‌ترین اهداف روز جهانی مرد، جلب توجه جهانی به سلامت جسمی و روانی مردان است.
آمارهای سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد مردان به‌طور متوسط پنج سال کمتر از زنان عمر می‌کنند، و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و افسردگی در آنها بیشتر است.
این روز فرصتی برای طرح مباحثی چون تغذیه، ورزش، سلامت روان، بررسی‌های دوره‌ای پزشکی و مدیریت استرس است.

بسیاری از کمپین‌های روز جهانی مرد بر آموزش مردان درباره مراجعه به پزشک، کاهش مصرف سیگار و الکل و افزایش آگاهی از بیماری‌هایی مانند سرطان پروستات تمرکز دارند.
در واقع، این روز یادآوری می‌کند که سلامت مردان نه‌تنها برای خودشان، بلکه برای خانواده و جامعه اهمیت حیاتی دارد.

برابری جنسیتی و نقش مردان در خانواده و جامعه

در حالی‌که روز جهانی زن بر توانمندسازی زنان تمرکز دارد، روز جهانی مرد نیز به دنبال ترویج «مردانگی متعادل» و مشارکت فعال مردان در تحقق برابری جنسیتی است.
این روز فرصتی است برای تأکید بر اینکه مردان نیز می‌توانند حامی برابری، پدرانی مهربان، همسرانی مسئول و شهروندانی آگاه باشند.

امروزه در بسیاری از جوامع، نقش مردان از “نان‌آور مطلق” به “شریک زندگی و پدر فعال” تغییر یافته است.
در همین راستا، روز جهانی مرد به مردان یادآوری می‌کند که قوی‌بودن صرفاً به معنی سکوت در برابر درد نیست؛ بلکه شامل توانایی برای ابراز احساسات، کمک به دیگران و ایجاد تعادل میان کار و زندگی نیز می‌شود.

در ایران هم طی سال‌های اخیر، مؤسسات فرهنگی و رسانه‌ها در این روز برنامه‌هایی با محوریت پدران، سلامت مردان و گفتگو درباره مسئولیت‌های خانوادگی برگزار می‌کنند.

تجلیل از الگوهای مثبت مردان و مردانگی مسئولانه

یکی از زیباترین اهداف روز جهانی مرد، گرامی‌داشت مردانی است که با رفتار، صداقت و فداکاری خود الگوی مثبتی در جامعه‌اند — پدران، معلمان، پزشکان، ورزشکاران و کارگرانی که با تعهد و اخلاق، ستون خانواده‌ها را استوار نگه می‌دارند.
این روز بر «مردانگی سالم» تأکید دارد؛ مردی که به جای خشونت، مسئولیت‌پذیری را می‌فهمد و به جای رقابت ناسالم، همکاری و حمایت را می‌ستاید.

در بسیاری از کشورها جوایز و برنامه‌هایی برای معرفی مردان الهام‌بخش در زمینه‌های اجتماعی و انسان‌دوستانه برگزار می‌شود. این کار نه برای برتری دادن به جنسیت مرد، بلکه برای تشویق مردان به نقش‌آفرینی مثبت در جامعه است.

در حقیقت، روز جهانی مرد یادآور این نکته است که مرد بودن یعنی متعهد بودن؛ در خانواده، جامعه و در برابر خود.

وضعیت مردان در ایران و جهان از دیدگاه سلامت و حقوق

شاخص‌های سلامت مردان در ایران و مقایسه جهانی

سلامت مردان، یکی از مهم‌ترین محورهای روز جهانی مرد است؛ زیرا آمارهای جهانی و داخلی نشان می‌دهد مردان در بسیاری از شاخص‌های پزشکی وضعیت نامطلوب‌تری نسبت به زنان دارند.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، متوسط امید به زندگی مردان در جهان حدود ۵ سال کمتر از زنان است. این تفاوت در ایران نیز دیده می‌شود؛ آمار وزارت بهداشت نشان می‌دهد متوسط عمر مردان ایرانی حدود ۷۲ تا ۷۴ سال است، در حالی که زنان به طور متوسط ۷۶ تا ۷۸ سال عمر می‌کنند.

مهم‌ترین دلایل این اختلاف عبارت‌اند از:

• شیوع بالاتر بیماری‌های قلبی‌–عروقی در مردان

• مصرف بیشتر سیگار و الکل

• نرفتن به موقع به پزشک

• استرس‌های شغلی

• مشاغل سخت و پرخطر

• اختلالات روانی پنهان مانند افسردگی مردانه

در شاخص سلامت روان نیز مردان با چالشی جدی روبه‌رو هستند. بر اساس آمار جهانی، نرخ خودکشی مردان سه تا چهار برابر زنان است. این مسئله ناشی از فشارهای اجتماعی، ناتوانی در بیان احساسات، نقش‌های جنسیتی سخت‌گیرانه و عدم مراجعه به روان‌درمانگر است.

در ایران نیز گزارش پزشکی قانونی نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد موارد خودکشی منجر به فوت مربوط به مردان است. این عدد زنگ خطری جدی برای سیاست‌گذاران است تا سلامت روان مردان را در اولویت قرار دهند.

چالش‌ها و مشکلات خاص مردان (مثل خودکشی، کارهای پرخطر)

مردان علاوه بر بیماری‌های جسمی و روانی، با مجموعه‌ای از چالش‌های خاص روبه‌رو هستند که در روز جهانی مرد به آن‌ها پرداخته می‌شود:

۱. شغل‌های پرخطر و آسیب‌زا

بیش از ۹۰٪ حوادث شغلی مرگبار در جهان مربوط به مردان است.
مشاغلی مثل:

• ساختمان‌سازی

• راه‌سازی

• رانندگی سنگین

• کار در معادن

• مشاغل نظامی و انتظامی

در ایران نیز طبق آمار وزارت کار، بیش از ۸۵٪ حوادث محیط کار متوجه مردان است.

۲. فشار تأمین مالی خانواده

با اینکه نقش‌های جنسیتی در حال تغییر است، اما همچنان در بسیاری از فرهنگ‌ها، مردان مسئول اصلی مخارج خانواده محسوب می‌شوند. این فشار اقتصادی، زمینه‌ساز اضطراب و افسردگی پنهان است.

۳. ناتوانی در بیان احساسات

به مردان از کودکی گفته می‌شود «گریه نکن»، «قوی باش»، «احساساتت را نشان نده».
این الگوی تربیتی باعث می‌شود بخش بزرگی از مشکلات روانی مردان:

• تشخیص داده نشود

• درمان نشود

• و به افسردگی خاموش یا خشم تبدیل شود

۴. تبعات طلاق، حضانت و مسائل حقوقی

در بسیاری از کشورها از جمله ایران، مردان با چالش‌هایی مثل:

• حمایت مالی پس از طلاق

• استرس نقش سرپرست خانواده

• مشکلات حقوقی مرتبط با حضانت

دست و پنجه نرم می‌کنند.

روز جهانی مرد درباره این مشکلات سکوت نمی‌کند؛ هدفش شناخت ریشه‌ای و ارائه راه‌حل است.

اقدامات موفق و برنامه‌های ارتقاء وضعیت مردان

در سال‌های اخیر برنامه‌های مهمی برای بهبود وضعیت مردان اجرا شده است؛ در سطح جهانی و ایران:

۱. کمپین‌های سلامت مردان

کشورهایی مثل استرالیا، انگلستان و کانادا کمپین‌های «Movember» را راه‌اندازی করেছেন که روی سرطان پروستات، سرطان بیضه و سلامت روان تمرکز دارد.
مردان با گذاشتن سبیل در ماه نوامبر، آگاهی‌رسانی عمومی را افزایش می‌دهند.

۲. جلسات مشاوره و حمایت روانی مردان

در ایران برخی کلینیک‌های روانشناسی، جلسات تخصصی «درمان مشکلات مردانه» را راه‌اندازی کرده‌اند که تمرکزشان روی:

• افسردگی پنهان

• اضطراب شغلی

• چالش‌های زناشویی

• استرس مالی

است.

۳. آموزش مهارت‌های ارتباطی و فرزندپروری

در کشورهای اروپایی و اخیراً در ایران، دوره‌های «پدر مسئول» برگزار می‌شود تا مردها نقش مشارکتی‌تری در خانواده داشته باشند.

چگونه می‌توان زندگی مردان را بهتر کرد؟

توصیه‌های سلامت جسمانی و روانی برای مردان

برای ارتقاء کیفیت زندگی مردان، اقدامات ساده اما مؤثری وجود دارد:

• انجام آزمایش‌های دوره‌ای مثل قند خون، چربی و PSA

• ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته)

• کاهش مصرف سیگار و الکل

• مراجعه به روان‌درمانگر در صورت علائم افسردگی

• تنظیم خواب

• تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم

سلامت روان مهم‌تر از چیزی است که مردان تصور می‌کنند. گاهی گفت‌وگوی ساده با خانواده یا مراجعه به مشاور، مانع بسیاری از آسیب‌ها می‌شود.

نقش مردان در روابط خانوادگی و جامعه

روز جهانی مرد نشان می‌دهد که مردان برای سلامت خانواده و جامعه نقشی کلیدی دارند.
مردانی که:

• شنونده خوبی باشند

• مسئولیت emotional labor را بپذیرند

• زمان باکیفیت با فرزندان بگذرانند

• احساساتشان را شفاف بیان کنند

خانواده‌هایی سالم‌تر، آرام‌تر و بانشاط‌تر می‌سازند.

در جامعه نیز نقش مردان در پیشبرد صلح، مشارکت اجتماعی، کمک به محرومان و ایجاد کسب‌وکارهای سالم بسیار برجسته است.

مشارکت مردان در پیشبرد عدالت جنسیتی

عدالت جنسیتی فقط «موضوع زنان» نیست.
مردانی که از برابری حمایت می‌کنند:

• خشونت خانوادگی را کاهش می‌دهند

• محیط کار امن‌تر می‌سازند

• به دختران و زنان فرصت پیشرفت می‌دهند

• الگوی مثبت برای پسران جامعه می‌شوند

روز جهانی مرد تأکید می‌کند که «مرد بودن» یعنی مسئول بودن، نه برتر بودن.

اگر می‌خواهید نقش مردان را در خانواده بهتر درک کنید و بدانید چگونه می‌توان سلامت روانی و روابط خانوادگی را تقویت کرد، پیشنهاد می‌کنیم به بخش خانواده در آلفالایف مراجعه کنید. در این دسته‌بندی، مقالات تخصصی درباره روابط، مسئولیت‌های خانوادگی و سبک زندگی سالم منتشر می‌شود که می‌تواند درک عمیق‌تری از نقش مردان و تأثیر آن‌ها بر کیفیت زندگی خانواده ارائه دهد.

نتیجه‌گیری و پیام پایانی

خلاصه سریع

• روز جهانی مرد هر سال در ۱۹ نوامبر (۲۸ آبان) برگزار می‌شود.

• تمرکزش بر سلامت جسمی و روانی مردان، نقش در خانواده، و عدالت جنسیتی است.

• مردان با چالش‌هایی مانند بیماری‌های قلبی، افسردگی خاموش، مشاغل پرخطر و فشار مالی مواجه‌اند.

• با آگاهی، گفت‌وگو و برنامه‌های حمایتی می‌توان کیفیت زندگی مردان را ارتقا داد.

تأکید بر اهمیت آگاهانه مردان و جامعه

مردان پایه‌های مهم خانواده و جامعه‌اند.
این روز فرصتی است تا:

• به سلامتشان توجه شود

• مشکلاتشان شنیده شود

• نقش‌هایشان دیده و قدردانی شود

• و کلیشه‌های غلط کنار گذاشته شود

اگر در اطرافت مردانی داری که برای خانواده، جامعه یا محل کار تلاش می‌کنند، امروز لحظه‌ای مکث کن و به آن‌ها بگو:
«ممنون که هستی.»
و اگر خودت مردی، امروز از خودت مراقبت کن — جسم، روان و روحت مهم است.

سوالات متداول درباره روز جهانی مرد

۱. روز جهانی مرد چه روزی است؟

۱۹ نوامبر هر سال، برابر با ۲۸ آبان در تقویم شمسی.

۲. آیا روز جهانی مرد مقابل روز جهانی زن است؟

خیر. هدف رقابت نیست — تکمیل و آگاهی‌بخشی درباره نیازهای مردان است.

۳. مهم‌ترین موضوعات این روز چیست؟

سلامت مردان، سلامت روان، الگوهای مثبت مردانگی و عدالت جنسیتی.

۴. آیا در ایران هم این روز برگزار می‌شود؟

بله؛ در سطح رسانه‌ای و برخی سازمان‌ها برنامه‌هایی با محوریت سلامت مردان برگزار می‌شود.

۵. چرا سلامت مردان مهم است؟

چون آمارها نشان می‌دهد مردان کمتر از زنان به سلامت خود توجه می‌کنند و بیشتر در معرض خطر بیماری‌ها، مشاغل سخت و افسردگی پنهان هستند.