آداب و رسوم چهارشنبه سوری

داستان چهارشنبه سوری

یکی از رسوم سالانه و قدیمی مردم ایران، جشن سوری یا چهارشنبه سوری در ایران است. در این جشن، که قبل از نوروز برگزار می‌شود، مردم با برافروختن آتش و پریدن از روی آن، آخرین سه‌شنبه سال خورشیدی را جشن می‌گیرند و به استقبال نوروز می‌روند.

با تحقیق درباره چهارشنبه سوری در میابیم که در این روز، مردم با برگزاری مراسمی به منظور دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوها، از قدیم‌الایام تاکنون، آیین‌های خاصی را انجام می‌دهند. برای مثال، در شب چهارشنبه، برخی در گوشه‌ها و کناره‌های کویها و برزنها آتش‌های بزرگ می‌افروزند و از روی آنها می‌پرند و ترانه‌هایی مانند “سرخی تو از من، زردی من از تو” می‌خوانند.

جشن سور، به عنوان یک جشن بهاری، ریشه در آیین‌های کهن ایرانی دارد که هنوز هم در میان مردم و با اشکال مختلف در برخی از اقوام آریایی رواج دارد. واژه “سور” در زبان و ادبیات فارسی و برخی از گویش‌های ایرانی به معنای “جشن”، “مهمانی” و “سرخ” آمده است.

این جشن از زمان‌های بسیار دور در ایران مرسوم بوده است و مبدا چهارشنبه سوری کشور ایران است. قبل از ورود اسلام به ایران، سال ایرانی شامل ۱۲ ماه با ۳۰ روز بود و هر ماه اسم مشخصی داشت. اما پس از ورود اسلام، تقسیمات هفتگی نیز به تقویم اضافه شد. در ایران باستان، در پایان هر ماه، جشن و پای‌کوبی با نام “سور” مرسوم بوده است.با نزدیک شدن به سال جدید برای انتخاب لباس های جدید خود رنگ سال ۲۰۲۴ پنتون را هم در نظر داشته باشید.

تاریخ دقیق چهارشنبه سوری ۱۴۰۲

در پاسخ به اینکه چهارشنبه سوری چندمه و چهارشنبه سوری ۱۴۰۲ به میلادی و چهارشنبه سوری ۲۰۲۴ چه روزی است چدول زیر را برای شما تهیه کرده ایم.

تاریخچه و آداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری

ایرانیان در آخرین روزهای سال، با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، به استقبال جشن بهاری نوروز می‌روند. این مراسم، جشن باستانی‌ای است که پیش از فرا رسیدن نوروز برگزار می‌شود و مردم برای دفع بلا و برآورده شدن آرزوهایشان این روز را جشن می‌گیرند.

سنت اصلی در تاریخ و آداب جشن چهارشنبه سوری، برپایی آتش و خواندن شعر “زردی من از تو، سرخی تو از من” هنگام پریدن از روی آن بوده است. این شعر دعایی بوده که ایرانیان از قدیم برای آتش می‌خواندند و از آن می‌خواستند تا بیماری‌ها و نگرانی‌های سال گذشته را از آن‌ها بگیرد تا سال جدید را با شادکامی و سرزندگی شروع کنند. همچنین، چهارشنبه سوری اولین پایکوبی برای پیشواز بهار شمرده می‌شود.قبل از ورود اسلام به ایران، در پایان هر ماه جشن و پایکوبی با نام سور مرسوم بوده است. این جشن از مراسم اصیل ایران بوده و منشا خارجی ندارد.عبارت “چهارشنبه سوری” از دو کلمه تشکیل شده است که یکی به معنی روزی از روزهای هفته و دومی شکلی دیگری از کلمه سرخ است.آتش به عنوان یکی از عناصر چهارگانه، تنها عنصری است که آلوده نمی‌شود؛ به همین دلیل از گذشته‌های بسیار کهن تاکنون این آداب مرسوم بوده است.همانطور که گفتیم چهارشنبه سوری تاریخچه ای دارد که به سال‌های بسیار دور برمی‌گردد.

قاشق زنی در چهارشنبه سوری

قاشق‌زنی یکی از رسوم سنتی ایران است که در شب چهارشنبه‌سوری اجرا می‌شود. در این رسم، افراد به صورت عمومی و بدون هویت خاصی، با چادر یا نقاب بر صورت، با استفاده از قاشق، بر کاسه، قابلمه یا در خانه می‌زنند و با خواندن شعر قاشق زنی اهل خانه را از آمدن خود آگاه می کردند. اهل خانه نیز با گرفتن کاسه خالی و ریختن آجیل در آن، این رسم را ادا می کردند. در برخی موارد، به جای آذوقه، پول نقد به قاشق‌زن داده می‌شود. یکی از مهمترین قوانین این رسم، حفظ هویت ناشناس قاشق‌زن است، بنابراین هیچکدام از افراد شرکت‌کننده در این فرآیند، هنگام روبرو شدن، شناسایی نمی‌شوند و سکوت را حفظ می‌کنند.

کوزه شکنی در چهارشنبه سوری

در اکثر شهرهای ایران، بعد از عبور از آتش، کوزه‌ها به شکل سنتی شکسته می‌شدند. این آیین احتمالاً به دلیل باورهای قدیمی مردم بود که فرض می‌کردند بدیمنی و بلاهای خود را با شکستن کوزه‌ها از بین می‌برند. در سراسر ایران، تفاوت‌های کوچکی در روند اجرای این مراسم وجود داشته است. به عنوان مثال، در تهران برخی افراد سکه‌ها را همراه با کوزه در آتش می‌انداختند. تا تازه‌ترین زمان‌ها، در چهارشنبه سوری، مردم تهران به نقاره‌خانه می‌رفتند و با نواختن نقاره و پرتاب کوزه‌هایشان، قضابلا را از خانه و خانواده‌شان دور می‌کردند. همچنین، در مناطقی مانند خراسان، زغال، نمک و سکه داخل کوزه قرار می‌گرفت و هر فرد با گرداندن کوزه به دور سر خود، بدیمنی‌ها را به کوزه منتقل می‌کرد و در نهایت آن را به کوچه پرتاب می‌کرد. در مناطق دیگر مانند اراک و آشتیان، دانه‌های جو به کوزه افزوده می‌شد.

بعضی از مردم باور داشتند که این آیین دارای جنبه بهداشتی بوده است. زیرا ظروف سفالین به دلیل عدم داشتن لعاب، بسیار زود آلوده می‌شدند و به دلیل عدم قابلیت شستشو و پاک کردن، باید از بین می‌رفتند. این باور در ریشه‌های یک سنت بهداشتی قدیمی قرار داشت. به همین دلیل، در شب چهارشنبه سوری، ظروف سفالی خانه‌ها شکسته می‌شدند و این عمل باعث رونق کار سفالگران نیز می‌شد.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در تبریز

در تبریز، همانطور که در سایر شهرهای ایران رواج دارد، جشن چهارشنبه سوری یا همان آخرین چهارشنبه سال برابر با آغاز هفته آخرین روزهای سال نو با افروختن آتش و پریدن از روی آن، همراه با خواندن شعر “زردی من از تو، سرخی تو از من” برگزار می‌شود. اما جوانان این شهر یک سنت خاص دارند که در این شب اجرا می‌کنند. آنها در حالی که ترانه “آتیل ماتیل چهارشنبه آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه” را می‌خوانند، به هفت بار از روی جوی آب می‌پرند. همچنین مردم از بالای خانه‌ها به رهگذران آب یا گلاب می‌پاشند و اعتقاد دارند که این کار سعادت و برکت را برای آنها به ارمغان می‌آورد.

یک روز قبل از این جشن، اعضای خانواده‌ها به بازار می‌روند تا میوه و “چارشنبه یمیشی” را تهیه کنند. این آجیل مخلوطی از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش و نخودچی است. همچنین، خانواده‌هایی که داماد جدیدی دارند، برای او “چهارشنبه لیق” می‌فرستند. این هدیه شامل پارچه، پیراهن مردانه و آجیل چهارشنبه سوری می‌باشد.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در اصفهان

مردم اصفهان این شب را “چهارشنبه سوری” می‌نامند و در آن همان رسوم معمول مثل پریدن از روی آتش، قاشق زنی، فال گوش ایستادن و کوزه شکستن را انجام می‌دهند.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری کردستان

در کردستان، سرزمینی پر از آداب و رسوم قدیمی است که با خود رازهای مختلفی را نیز حمل می‌کند. اینجا جایی است که مراسم باستانی ایرانی به بهترین شکل ممکن برگزار می‌شود، از جمله جشن چهارشنبه سوری که با شکوه و زیبایی خاصی در این منطقه برگزار می‌شود.

یکی از رسوم مهم پس از برپایی آتش در جشن چهارشنبه سوری در کردستان، سوزاندن اسپند است. باور بر این است که این عمل موجب دوری چشم بد می‌شود و به سلامتی و تندرستی فرد کمک می‌کند. به همین دلیل، مردم در این روز اسپند را می‌سوزانند. همچنین، یکی دیگر از رسوم این مراسم، بیرون ریختن کمی پیاز، چند جفت جوراب و چند ظرف شکسته از خانه است.

در روز چهارشنبه سوری، مردم مانند سیزده به در به طبیعت می‌روند، زمانی را در کنار آب زلال و روان سپری می‌کنند و سپس جشن را آغاز می‌کنند. در طول شادی و پایکوبی، مادران برخی از موهای کودکان خود را می‌برند و آنها را به آب یا نسیم می‌سپارند. در پایان، کوزه‌های خود را با آب پر کرده و به خانه بازمی‌گردند.

تخم‌مرغ شکنی نیز یکی دیگر از مراسم مهم جشن چهارشنبه سوری در کردستان است. در این مراسم، شرکت‌کنندگان تخم‌مرغ‌های رنگی را در مشت خود می‌گیرند، به گونه‌ای که تنها سر آنها بیرون باشد، و سپس با یکدیگر تخم‌مرغ‌ها را شکست می‌دهند. هر کس که تخم‌مرغ خود را شکست دهد، باید یک تخم‌مرغ به شخص برنده بدهد.

شال اندازی در چهارشنبه سوری

شال‌اندازی یکی از رسوم و آداب روز چهارشنبه‌ سوری است که در اکثر روستاها و شهرها رواج دارد. این مراسم در مناطق مختلف از جمله شهرهای همدان، زنجان و برخی نقاط دیگر برگزار می‌شود.

در این رسم، جوانان با استفاده از دستمال‌های حریر و ابریشمی، طناب‌های رنگارنگ و بلندی را می‌سازند. سپس این طناب را از راه پلکان خانه‌ها یا از روی دیوار به پشت بام منازل می‌کشند و از روزنه دودکش وارد خانه می‌شوند، سر دیگر طناب را هم خودشان به دست می‌گیرند. سپس با انجام چند سرفه بلند، میزبان را به وجود خودشان می‌آورند.

معمولاً میزبانان که منتظر این مراسم هستند، پس از دیدن طناب رنگارنگ، هدیه‌ای که قبلاً برای این مناسبت آماده کرده‌اند را در گوشه‌ی شال می‌ریزند و گره می‌زنند. سپس با تکانی ملایم، مهمان را مطلع می‌کنند که هدیه چهارشنبه سوری آماده است و شال‌انداز شال را بالا می‌کشد.

محتوای هدایای ریخته شده در شال نشان‌دهندهٔ نوعی فال نیز محسوب می‌شود. به عنوان مثال، اگر هدیه نان باشد، نماد نعمت است و اگر شیرینی باشد، نشانهٔ شادی و شیرینی در آینده است. همچنین، انار نشانهٔ کثرت فرزندان، گردو نماد طول عمر، بادام و فندق نماد استقامت و بردباری در برابر مشکلات، و کشمش نماد برکت و پررسمیت فصل باران است. همچنین، سکه نقره نماد سربلندی و پیروزی می‌باشد.

در برخی مناطق، این مراسم به عنوان نوعی خواستگاری غیر مستقیم نیز شناخته می‌شود، به این صورت که پسری که قصد ازدواج با دختری را دارد، از طریق این مراسم پاسخ مثبت یا منفی دختر را دریافت می‌کند.

فال‌گوشی و گره‌گشایی

یکی از سنت‌های رایج در چهارشنبه‌ سوری، فال گوش ایستادن است. در این سنت، دختران جوان به دور از دید دیگران، پشت دیواری ایستاده و به صحبت‌های گذراندگان گوش می‌دهند. سپس، با تفسیر صحبت‌ها، پاسخ نیت خود را دریافت می‌کنند.

تغییر نام چهارشنبه سوری

با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، عناوین دو آیین ایرانی “شب یلدا” و “چهارشنبه‌ سوری” در تقویم ۱۴۰۳ تغییر کردند.

شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گرفت: آیین ایرانی شب یلدا را به عنوان “روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان” در آخرین شب آذرماه و سه‌شنبه آخر سال، به عنوان زمان برگزاری آیین باستانی چهارشنبه‌سوری را به عنوان “روز تکریم همسایگان” در تقویم ۱۴۰۳ ثبت کند.

عباس میرزاحسینی، مدیر روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تأکید بر اینکه “شب یلدا” از تقویم حذف نشده و چهارشنبه آخرسال نیز برای اولین بار در تقویم ثبت می‌شود، اظهار کرد: شب یلدا در تقویم تغییری نکرده و متناسب با فرهنگ و سنت‌ ایرانی اسلامی، “روز ترویج میهمانی و پیوند با خویشان” نیز به نام این روز اضافه شده است.

وی همچنین با بیان اینکه مناسبت سه‌شنبه آخر سال برای اولین بار به تقویم رسمی کشور اضافه شده، اظهار داشت: سه‌شنبه آخر سال همواره بر مبنای آداب و رسوم ایرانی مورد توجه بوده است، اما با توجه به نظر کارگروه‌های تخصصی شورای فرهنگ عمومی و با هدف توجه به هویت ایرانی، برای نخستین بار این روز با نام “روز تکریم همسایگان” به تقویم رسمی کشور اضافه شد.