فلسفه و سیزده بدر و رسم و رسوم

تاریخچه سیزده بدر

برای ارزیابی قدمت جشن سیزده بدر، تحقیقات عمدتاً به دوره قاجار اشاره دارند، که در آنها اشاراتی به برگزاری این جشن در ماه های فروردین یا صفر یافت می شود. این امر باعث شده است که برخی از محققین بر این باور باشند که تاریخچه ی سیزده بدر به بیش از چند قرن نمی رسد. با این حال، با بررسی دقیق تر، شواهدی مبنی بر قدمت طولانی تر این جشن به دست می آید.
همانطور که قبلاً اشاره شد، تنوع در شیوه های برگزاری این آیین و گستردگی عقاید مربوط به آن در میان مردم، بر اساس اصول مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان دهنده ی قدمت زیاد آن است.
علاوه بر این، وجود مراسم مشابهی که از طریق کتیبه های سومری و بابلی شناخته شده اند، نشان می دهد که جشن های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو»، دوازده روز طول می کشید و در روز سیزدهم، جشنی در دل طبیعت برگزار می شد. این موضوع پیشنهاد می کند که سیزده بدر می تواند دارای ریشه هایی باشد که به چهار هزار سال پیش بازمی گردد. دوشنبه ،۱۳ فروردین ۱۴۰۳ روز سیزده بدر است.تاریخچه چهارشنبه سوری که یکی دیگر از جشن های مهم سال نو هست هم برای ایرانیان مهم است.

چرا سیزده بدر بیرون میرویم

سیزده بدر، یکی از شگفت انگیزترین ایام نوروز است. پس از گذراندن دوازده روز جشن های سال نو، مردم در سیزدهمین روز به طبیعت می روند.
طبق گزارش های رسانه ای، این روز که نقطه پایانی جشن های نوروزی به شمار می رود، افراد در مناطق وسیع و خرم بهاری جمع می شوند و لحظات شادی را تجربه می کنند. همانند سایر روزهای عید، در این روز نیز غذاهای خاصی مانند آش رشته و غذاهایی با سبزیجات تهیه می شود. گندم های سبز شده که برای سفره هفت سین آماده شده اند، به همراه مردم به بیرون منتقل می شوند و به منظور دور کردن بدشانسی سیزده، آن ها را در آب های جاری یا بیرون از منزل رها می کنند، چه از آن به عنوان یک باور یا به عنوان بخشی از یک سنت دیرینه نگاه کنند.

حقایقی درباره سیزده بدر

سیزده بدر، معروف به روز سیزدهم فروردین، یکی از روزهایی است که داستان ها و روایات بسیاری در اطراف آن شکل گرفته اند. عجیب آنکه، داستان های بسیار رایج در مورد این روز، اغلب دور از حقیقت هستند، در حالی که در تقویم باستانی ایران، این روز به عنوان یک مناسبت مقدس شناخته می شده است. برای درک عمیق تر جشن سیزده بدر، که یکی از آیین های ملی و باستانی ایران به شمار می رود، نیازمند پژوهش های وسیع و مقدمه چینی های دقیق هستیم، به خصوص به دلیل پیشینه طولانی و گستره وسیع برگزاری آن که بر آیین ها و مراسم خاص این روز تأثیرات عمیقی گذاشته است. این امر ما را بر آن داشته تا در پی جمع آوری دقیق ترین و عالمانه ترین بحث ها، نوشته ها و دیدگاه ها در این زمینه باشیم.

آیین های سیزده بدر

در ۱۳ فروردین ۱۴۰۳، همچون سیزده بدرهای گذشته، آداب و رسوم ویژه ای اجرا خواهد شد. این سنت ها شامل اقداماتی چون بستن گره به سبزه، انداختن سبزه به جریان آب، پخت آش رشته و دیگر غذاهای گیاهی، میل کردن کاهو و سکنجبین و پرتاب ۱۳ سنگ به منظور دفع نحوست و بدی ها می شود. همچنین، با هر پرتاب سنگ، برخی افراد آرزویی را بیان می کنند.

باورهای رایج درباره سیزده بدر

منابع متعددی اشاره کرده اند که در باورهای ایرانیان قدیم، عدد ۱۳ به عنوان نشانه ای از بدشانسی شناخته شده است. به همین دلیل، آنها سیزدهم فروردین را با برپایی جشن در دل طبیعت گذرانده اند تا از نحسی این روز دوری جویند. اعتقاد بر این بوده که ماندن در خانه در این روز می تواند باعث آسیب رسیدن به ساکنان خانه از سوی دیوهای نحس شود. به همین منظور، افراد از سراسر شهرها و روستاها به فضای باز می رفتند تا زیر آسمان روز خود را بگذرانند. با این حال، جالب است که هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که نشان دهد باور به نحسی این روز در نسل های گذشته وجود داشته و به نظر می رسد که این باور در چند قرن اخیر رواج یافته است. عده ای دیگر معتقدند که سیزده بدر روزی مبارک و خجسته است و ایرانیان باستان پس از گذراندن دوازده روز جشن و شادمانی به مناسبت دوازده ماه سال، روز سیزدهم فروردین را به عنوان روزی فرخنده در طبیعت به جشن و شادی می پرداختند.

چرا ۱۳ فروردین نحس است

باور به نحس بودن روز سیزده بدر و عدد ۱۳ در بین برخی ایرانیان ناشی از عوامل فرهنگی و تاریخی است. این تصور ممکن است به دلیل پیروی از باورهای نحسی اعراب در ماه های قمری، تأثیرپذیری از باورهای مسیحیت در دوره صفوی به دلیل داستان خیانت یهودای اسخر یوطی به عیسی مسیح و خصوصیات ریاضی عدد ۱۳ که بخش پذیر نیست، شکل گرفته باشد. این باورها بدون دلیل قاطعی برای نحس بودن عدد یا روز مذکور، در میان برخی از مردم رواج یافته است.

شیوه برگزاری جشن سیزده بدر در ایران باستان

سیزدهم فروردین، آغاز فصل دوم کشاورزی و روزی است که ایرانیان به زمین های کشاورزی خود رفته، به نیایش و جشن می پردازند، گیاهان صحرایی جمع آوری و غذاهای مخصوص می پزند. این روز همچنین شامل آدابی مرتبط با باورهای قدیمی درباره قسمت و سرنوشت است، مانند فال خوانی و گره زدن سبزه ها. فعالیت های جمعی نظیر بازی های گروهی، رقص، جمع آوری گیاهان بیابانی، بادبادک بازی، سوارکاری و نمایش های شادی آور، جزئی از مراسم سنتی سیزده بدر با ریشه هایی در فرهنگ افسانه ای ایران است. سیزده فروردین به عنوان روز طلب باران شناخته شده و مراسم خاص خوردن غذا در دشت و بیابان، در اوستا ذکر شده است.

غذاهای سنتی در جشن سیزده بدر

سیزده بدر در نقاط مختلف ایران با فرهنگ و سنت های گوناگون جشن گرفته می شود، از پوشیدن لباس های قومی و اجرای آوازها و رقص های محلی گرفته تا پخت غذاهای ویژه هر منطقه. امروزه، برپایی آتش و پخت جوجه کباب در طبیعت تبدیل به بخشی مشترک از این روز شده، اما همچنان غذاهای سنتی خاصی نیز وجود دارد که بیشتر توسط بزرگترها آماده می شود. آش رشته به عنوان یکی از غذاهای سنتی رایج در این روز، نمادی از نعمت های طبیعت است. در آذربایجان، کوفته تبریزی به عنوان یک سنت ویژه تهیه و سرو می شود، و در تهران، دمی باقلا و دمی بلغور جزء انتخاب های محبوب است. در شمال کشور، انواع حلوا و سمنو در سفره ها دیده می شود، و در مناطقی چون بروجرد و فارس، مردم با تخم مرغ پخته و گردو به استقبال این روز می روند، نشان از تنوع غنی فرهنگی و آداب غذایی ایرانیان در جشن سیزده بدر دارد.